Amasya ?l Sa?l?k M�d�r� Dr. Dursun Ko�, obezite ve tedavisi konusunda �nemli bilgiler payla?t?. Dr. Ko� �Obezite; v�cutta sa?l??? tehdit edecek �l��de anormal veya a??r? ya? birikmesi olarak tan?mlan?r. Beden K�tle ?ndeksi'nin hesaplanmas?yla fazla kiloluluk ve obezite tespit ediliyor ve Obezite, bir�ok hastal?k riskini art?r?yor, d�nya genelinde de h?zla yayg?nla??yor� dedi.

Dr. Ko�, �zellikle �ocukluk �a?? obezitesinin art?? h?z?n?n endi?e verici oldu?unu belirtti.

Dr.Ko�, �Obezite, D�nya Sa?l?k �rg�t� taraf?ndan �v�cutta sa?l??? bozacak �l��de anormal veya a??r? ya? birikmesi� olarak tan?mlanmaktad?r. V�cut a??rl???n?n (kg) boy uzunlu?unun (m) karesine b�l�nmesi ile hesaplanan �Beden K�tle ?ndeksi�nin 25�in �zerinde olmas? fazla kiloluluk, 30�un �zerinde olmas? ise obezite olarak de?erlendirilmektedir. Fazla kiloluluk ve obezitenin nedenlerinin bir�o?u �nlenebilir durumlard?r; temel nedeni ise t�ketilen ve harcanan kalori aras?ndaki dengesizliktir. Fazla kilolu veya obez olmak hipertansiyon, hiperlipidemi, kalp-damar hastal?klar?, inme, tip 2 diyabet, baz? kanser t�rleri, kas-eklem hastal?klar? ve solunum sistemi hastal?klar? gibi pek �ok hastal?k i�in riski artt?r?r.

Obezite t�m d�nya ile birlikte �lkemizde de h?zla artmaktad?r. D�nya Sa?l?k �rg�t��n�n 2021 y?l?ndaki raporuna g�re 2030 y?l?na kadar 1 milyar insan?n bu hastal?kla ya?ayaca?? tahmin edilmekteydi. D�nya Obezite Federasyonu�nun 2023 y?l? raporunda ise 2020�de yakla??k 1 milyar ki?inin (her 7 ki?iden 1�i) obeziteyle ya?ad???; etkin ?ekilde m�dahale edilemezse 2035 y?l?nda d�nya genelinde 1,9 milyar ki?inin (her 4 ki?iden 1�i) obeziteyle ya?ayaca??, d�nya n�fusunun yar?s?n?n (4 milyar ki?i) fazla kilolu veya obez olaca?? tahmin edilmektedir. Ayn? rapora g�re 2020 y?l?nda her 11 �ocuktan 1�inin obez oldu?u, 2035 y?l?na kadar %100��n �zerinde bir art??la 400 milyon �ocu?un obez olaca?? �ng�r�l�yor. �ocukluk �a?? obezitesinin art?? h?z? daha y�ksek olup; obezitenin fiziksel ve ruhsal sa?l??a ek olarak akademik ba?ar?y? da olumsuz etkileyece?i unutulmamal?d?r. Sorun bir salg?n hastal?k boyutuna ula?mas?na ra?men, neden oldu?u zorluklar?n anla??lamamas? nedeniyle obezite ile m�cadele olduk�a zordur.

Obezite ile etkin m�cadelede i�in ��nlemek� yani obezite ve komplikasyonlar?n?n meydana gelmemesi i�in u?ra?mak esast?r. Bu kapsamda toplum e?itimleri ve fark?ndal?k �al??malar?n devaml?l??? �nemlidir. Obezite ile m�cadele i�in t�m y?l/y?llar boyunca �al??malar devam etmeli, eylemler ger�ekle?tirilmelidir. �4 Mart D�nya Obezite G�n�� gibi �zel g�nler ise toplumda fark?ndal?k olu?turmak ve konuya dikkat �ekmek i�in �nemli f?rsatlard?r.

Her y?l oldu?u gibi bu y?l da Bakanl???m?z ve 81 ?l Sa?l?k M�d�rl�?�, 4 Mart�ta D�nya Obezite G�n� i�in belirlenen �Sa?l?kl? Beslen, Egzersiz Yap, Sa?l?kl? Kiloda Kal� ve �Haydi, Obezite ve Gen�li?i/Ya?l?l???/Egzersizi vb. Konu?al?m� temalar? �er�evesinde etkinlikler planlanmaktad?r.

�lkemizde 2010 y?l?nda uygulanmaya ba?lanan �T�rkiye Sa?l?kl? Beslenme ve Hareketli Hayat Program? Yeti?kin ve �ocukluk �a?? Obezitesinin �nlenmesi ve Fiziksel Aktivite Eylem Plan?� g�ncellenerek uygulanmaya devam etmektedir. Ayr?ca Bakanl???m?zca uygulanmakta olan �T�rkiye Diyabet Program?� ve �T�rkiye A??r? Tuz T�ketiminin Azalt?lmas? Program?� da sa?l?kl? beslenme ve obezite ile m�cadeleye do?rudan ve dolayl? katk?lar? olan programlard?r.

Obeziteden korunma ve obezite ile m�cadelede en �nemli iki unsur sa?l?kl? beslenmek ve fiziksel aktivitenin artt?r?lmas?d?r. Sa?l?kl? ya?am, sa?l?kl? beslenmenin yan? s?ra aktif bir ya?am i�in artt?r?lm?? fiziksel aktivite d�zeyine dayal?d?r.

Besin gruplar?nda yer alan besinlerden sa?l?kl? se�im yap?labilmesi i�in bireyin sa?l?k ve hastal?k durumu, ya? ve cinsiyeti, fiziksel aktivite ve fizyolojik durumuna (gebe ve emziklilik) g�re; besinlerin yap?sal �zellikleri, posa, ya?, tuz ve ?eker i�erikleri dikkate al?narak se�imler yap?lmal?d?r.

Sa?l?kl? ya?am i�in yeti?kinlikte haftan?n en az 5 g�n� ve g�nde en az 30 dakika orta ?iddetli veya haftada en az 75 dakika y�ksek ?iddetli; �ocukluk �a??nda ise g�nde en az 60 dakika orta veya y�ksek ?iddetli fiziksel aktivite yap?lmal?d?r.

Obezite de dahil, beslenme ile ili?ikli kronik hastal?klar?n geli?imini �nlemek i�in sa?l?kl? beslenme k�lt�r�n�n edinilmesi �nemlidir. Bunun i�in baz? temel �neriler ?�yle �zetlenebilir;

K���k ya?lardan itibaren v�cut a??rl???, kan bas?nc?, kan ?ekeri d�zeyi, kan ya?lar? ve kemik sa?l???n? olumlu y�nde etkileyecek sa?l?kl? beslenme al??kanl??? kazan?lmal?d?r. Yeti?kin bireyler, ilgili kontrollerin yap?lmas? i�in d�zenli olarak hekime ba?vurmal?d?r.

Beden k�tle indeksinin 20,0-24,9 kg/m2 aras?nda olmas? sa?lanmal?d?r. Tip 2 diyabet, kardiyovask�ler hastal?klar gibi kronik hastal?klara neden olan, kar?n b�lgesindeki a??r? ya?lanma olup; belirli aral?klarla v�cut bile?imi de?erlendirilmelidir.

Sa?l?kl? bir v�cut a??rl???n?n korunmas? s�rd�r�lebilir olmal?, s?k kilo al?p vermekten ka�?n?lmal?d?r. Bunun i�in uygun beslenme d�zeni hem besin gereksinimlerini kar??lamal? hem de toplam enerji al?m? toplam enerji ihtiyac?n? ge�memelidir.

Besin �e?itlili?i art?r?lmal?, her �?�n her besin grubunda yer alan besinlerden biri se�ilerek gereksinim kadar t�ketmeye �zen g�sterilmelidir. G�nl�k beslenmede mutlaka �nerilen miktarlarda su t�ketilmelidir.

Toplam ve doymu? ya? al?m? azalt?lmal?d?r. T�ketilen doymu? ya? miktar? g�nl�k al?nan toplam enerjinin %10�unu a?mamal?d?r. Doymu? ya?lar tam ya?l? s�t ve s�t �r�nleri ile et ve et �r�nlerinde bulunmaktad?r. G�nl�k diyette az ya?l? s�t ve s�t �r�nleri ile et ve et �r�nleri tercih edilmeli, yemeklere eklenen doymu? ya? miktar? azalt?lmal?d?r.

Yemeklerde, tereya??, margarin, kuyruk veya i� ya?? gibi doymu? ya?lar yerine bitkisel s?v? ya?lar (zeytinya??, ay�i�ek ya??, m?s?r�z�, soya ya?? vb.) tercih edilmelidir.

?eker al?m? azalt?lmal?, t�ketilen basit ?eker miktar? g�nl�k al?nan toplam enerjinin %10�unu ge�memelidir. Eklenmi? ?eker i�eren pastane �r�nleri, hamur i?leri, tatl?, �ikolata ve haz?r paketli �r�nlerin t�ketimi azalt?lmal?d?r. ?eker eklenmi? i�eceklerden de sak?n?lmal?, meyve suyu yerine meyve t�ketilmelidir. Haz?r paketli meyve suyu kullan?lacak ise eklenmi? ?eker i�ermeyen, %100 meyve sular? tercih edilmelidir.

Glisemik indeksi (karbonhidratlar?n kan ?ekeri d�zeyine olan etkisi) y�ksek olan besinler daha d�?�k glisemik indeksli alternatifleri ile de?i?tirilmelidir. �rne?in, beyaz ekmek, pirin� pilav?, beyaz un yerine esmer ekmek, bulgur pilav? ve esmer un tercih edilmelidir.

Sebze, meyve, tam tah?l, kuru baklagil ve ya?l? tohum t�ketimiyle posa al?m? artt?r?lmal?d?r.

Sebze ve meyvelerin mevsiminde t�ketilmeli ve g�nde en az 400 g sebze ve meyve t�ketilmelidir. Ana yemeklerde sebzelere yer verilmeli, ara �?�nlerde ise meyveler yer almal?d?r. Sebze ve meyve t�ketiminde �e?itlilik sa?lanmas? da �nemlidir.

A??r? protein t�ketiminden ka�?n?lmal?d?r. Y�ksek proteinli beslenmenin idrarla kalsiyum at?m?n? art?rarak osteoporoz geli?imini tetikledi?i bilinmelidir.

Haftada en az iki kez (300-500 g) bal?k t�ketmeye �zen g�sterilmelidir.

Her g�n 2-3 su barda?? s�t ve/veya yo?urt t�ketilmelidir.

Haz?r paketli �r�n t�ketimi s?n?rland?r?lmal?d?r. Bu �r�nlerden daha sa?l?kl? olanlar?n se�ilebilmesi i�in g?dalar?n ambalaj? �zerinde yer alan besin etiketleri de?erlendirilmeli, ya? ve ?eker i�eri?i d�?�k olanlar tercih edilmelidir.

Uygun pi?irme y�ntemleri kullan?larak yemeklere eklenen ya? miktar? azalt?lmal?d?r. �rne?in besinleri k?zartmak yerine ha?lama, buharda, ?zgarada, f?r?nda veya mikrodalga f?r?nda pi?irme y�ntemleri tercih edilmelidir.

Tuz, tuzlanm?? ve tuz i�eri?i y�ksek besinlerin (tur?u, salamura besinler, zeytin vb.) t�ketimi azalt?lmal?, yeme?in tad?na bakmadan tuz ilavesi yap?lmamal?d?r. Kullan?lan tuzun iyotlu tuz olmas?na dikkat edilmelidir.

S?v? t�ketimi art?r?lmal?; g�nde en az 8-10 su barda?? (2,5-3 litre) su t�ketilmelidir. V�cut a??rl???na g�re g�nl�k 35 ml/kg s?v? t�ketilmelidir. Hava s?cakl???n?n fazla olmas?, ate?, diyare ve kusma gibi durumlarda g�nl�k s?v? al?m? artt?r?lmal?d?r. Kafein i�eren i�ecekler, g�nl�k al?nmas? gereken s?v? hesab?na dahil edilmemelidir.

Kafein i�eren kahve t�rleri ve gazl?/gazs?z i�eceklerin ve enerji i�eceklerinin t�ketimi s?n?rland?r?lmal?d?r. Sa?l?kl? yeti?kinler i�in g�nl�k 100-300 mg kafein al?nabilir; ancak bu miktarlar hipertansiyon ve kalp ritim bozuklu?u olan ki?iler i�in uygun olmayabilir.

D�zenli yemek yeme al??kanl??? edinilmeli ve ge� saatte yemek yemekten ka�?n?lmal?d?r. Ev d???nda yemek yeme s?kl??? azalt?lmal?, yendi?i zaman az ya?l? yemekler tercih edilmelidir.

Fiziksel aktivite art?r?lmal?, yemekten 2-3 saat sonra egzersiz yapma al??kanl??? kazan?lmal?d?r. Her g�n en az 5.000 ad?m y�r�y�? yap?lmal?, zamanla ad?m say?s? 10.000 ad?ma �?kar?lmal?d?r.

Obezitenin Tedavisi Nas?l Yap?l?r, Nerelere Ba?vurulur?

Obezite, tedavi edilmedi?i takdirde yan etkileri ile ya?am s�resini k?saltan, ya?am kalitesini bozan bir hastal?kt?r. Tedavisinde ise t?bbi beslenme (diyet), egzersiz, davran?? de?i?ikli?i, ila� ve cerrahi tedavi y�ntemleri uygulanabilir.

Diyetisyenlerce yap?lacak de?erlendirme sonucu bireyin ya??na, cinsiyetine, fiziksel aktivite d�zeyine, fizyolojik durumuna ve beslenme al??kanl?klar?na uygun, yeterli ve dengeli beslenmeyi sa?layacak bir plan yap?lmas?, diyet tedavisini olu?turmaktad?r. Ba?ar?l? obezite tedavisi i�in h?zl? ve hatal? kilo verme y�ntemlerinden uzak durulmal?d?r. Obezite tedavisinin ba?ar?l? bir ?ekilde y�r�t�lmesi i�in; �diyet, egzersiz ve davran?? de?i?ikli?ini� i�eren ��l� tedavi program?; hekim, diyetisyen, fizyoterapist, egzersiz uzman? ve ihtiya� halinde psikiyatrist ve psikolog gibi meslek gruplar?ndan olu?an bir ekip taraf?ndan uygulanmal?d?r.

Fazla kilolu ve obez bireyler, beslenme ile ilgili konularda do?ru bilgi edinmek ve diyet tedavisi almak i�in ?l�e Sa?l?k M�d�rl�kleri, Toplum Sa?l??? Merkezleri ve Sa?l?kl? Hayat Merkezlerinde verilen beslenme/obezite dan??manl??? hizmetinden yararlanabilir� diye konu?tu.