Arkadaşlık kurmak ve dost olmak mesele haline geldi. İnsanımız sosyal yalnız durumunda. Arkadaş seçmenin de adabı olduğunu düşünenlerdenim. Gençlerin arkadaş olmada zorlandığını ya da arkadaş olmakta zorluk çektiğini düşünüyorum. Üniversite arkadaşlığı ya da dava arkadaşlığı da görünmez oldu. Nedir arkadaşta aramamız gereken vasıflar, iyi arkadaş ya da dost nasıl olur? Eski kıssa kitapları ve pendnameler misallerle doludur. Uzun dostluk ya da  arkadaşlıklar nasıl olur? Bunların cevabı yine arkadaşlığın tarihsel koşullarında gizlidir. Arkadaşlarımızın hangi meziyetlere sahip olması gerektiğini tecrübelerimle tespit ettim.

Arkadaşlarımızın akıllı ve bilgili olmasında fayda vardır. Çünkü ahmakla dostluktan yarar göremeyiz. O,sana faydalı olayım derken, zarar verir. Modern insanın, arkadaşlıkta akla değil, mevkiye ve kariyere önem verdiğini düşünmekteyim. Şeyh Edebali; ”Cahille dost olma, ilim bilmez, irfan bilmez, söz bilmez, üzülürsün!” derken, bunu anlatmak istemiştir. Kalbimize, gönlümüze dokunan bilgili insanlarla arkadaş olursak, kendimizi yeniden inşa etme şansına da sahip oluruz. Bunun güzel örneklerinden birisi de, Mevlana-Şems arkadaşlığıdır.Tam bir irfan arkadaşlığı. Nerde bu tarz arkadaşlıklar? Ne diyor Şems:” Kapımıza değil, kalbimize vuran buyursun.” Evet, doğru söze ne denir?

Güzel ahlaklı olmak iyi bir arkadaşlığın olmazsa olmazlarındandır. Kötü huylu kimsede vefa yoktur. İyi huylu olmak, ismet sahibi olmak peygamber özelliğidir. İyi insanda da bir parça vücut bulur.İyi huylu olmayan insan, mert adam değildir. Yani namerttir. Namert adamla dost olamazsın. Namert mertlik bilmez, arkanı bile dönemezsin. İlk zorlukta seni terk eder. Yürekli değildir, tabiri caizse adamı satar! Bağdatlı Ruhi ne güzel söylemiş:” Âdeme müşkül değül mâl u menâl eksikliği / Müşkül oldur ki ola fazl-u kemâl eksikliği.”İnsana mal-mülk eksikliği güç değildir.Asıl güç olan, fazilet ve kemâl eksikliğidir. Arkadaşını mal ya da varlığına göre seçersen, çıkarın bittiğinde sıkıntı yaşarsın. Arkadaşına kopya yazan öğrencimin, kopyacı arkadaşı yakalandığında adını vermesi buna çok özel bir örnektir. Çıkar bittiğinde terk-i arkadaşlık başlar.

Salih olmak ve kanaat sahibi birisiyle arkadaşlık yapmamız esastır.Günahtan kaçınan bir arkadaşımız bizi, günah sahibi olmaktan alıkoyar. Dava sahibi bir genç arkadaş, salih bir genç olmaya adaydır. Aşırı dünya sevgisi olan bir arkadaştan hayır gelmez. O,kanaat sahibi de olamayacağından bizi sadakate teşvik etmez. İyilikleri tamamen güncel çıkarlara endekslidir. Çok hırslı bir arkadaşın tabiatı da yapay ve geçici özellikler gösterecektir. Çok kişilikli ve sorunlu tipler bunladır. Bunların arkadaşlığı, yoldaşlığı değil, günübirlik ve anlık çıkarları vardır. Aslında özümüzde salih ve güzel amel vardır.Kalem4’te ne diyor: ”Sen elbette yüce ahlak üzeresin. ”Yani salih insan olmak özümüzde var. Onu geliştirmek ve arkadaşlıkta uygulamak zor mesele. Biz zora talip olalım.

İmam Muhammed Bakır Hz. beş kişiyle arkadaş olunamayacağını söyler:” Fâsık, yalancı, ahmak, cimri ve sıla-i rahmi terkeden” Modern insan akraba ziyareti ve büyüklere hürmeti de unuttu. Hocalarını adıyla arayan öğrencilere tesadüf ediyorum. Ali Hocam diyeceğine, Ali diyerek hocasını soran saygısızlar var. Erdem gezmeye çıkmış, arkadaşını söverek çağıranları görüyorum. Bu arkadaşlar, boş benlik sahibidirler. Görgüsüzle arkadaşlık kurmamalıyız. O, yol bilmez, yordam bilmez, yine sen üzülürsün. Cimri arkadaş, sizin rızkınıza da mani olur. Onu dost tutma. Üstad Nevres:”Mani-i rızk olanın rızkını Allah keser” derken cimriyi tarif eder. Cimri insanla dost olmamaya özen gösteririm.

Yalancıyla arkadaşlık yapma. O kötüdür. Yalancılık seraba benzer. İnsanın ufkunu sanal olarak yanıltır. Geçici ve yanıltıcı bir arkadaşlık tatlı yalanlarla kurulur! Günümüz insanı pembe yalanların ürettiği çağdaş yalancı arkadaşlıkları tercih ediyor. İyi esnaf, iyi öğretmen ama, biraz yalancı tespitleri bu yalan dünyanın arkadaşlık tanımlarıdır. Peygamberimiz bir hadisinde: ”Eğer insanlar, başkalarında görüp tiksindikleri şeylerden sakınsalar, edepleri kemal bulur, terbiye ediciye gerek kalmazdı.” buyurmuşlardır. Biz yalancıyı arkadaş edinmeyeceğiz. Bütün mesele bu. Yalancıyla arkadaş olanlar ahiret değil, dünya arkadaşlığı peşinde olanlardır. O da bu geçici  âlemle sınırlıdır. Arkadaşlık adabını ve ilkelerini anlattığımız yazımızı , hemşerimiz Merzifonlu Şeyh Abdurrahim Rumî’nin güzel bir duasıyla sürdürelim:”Tövbe!Ya Rabbbim, hata rahına gittüklerime / Bilüp ittüklerime,bimeyüp itdüklerime.” Bu dizeler ;arkadaşlık yolunda yaptığımız hatalarımıza ve yanlışlıklarınıza şifa olsun.

Vesselam, arkadaşlık ve yoldaşlık zor bir hadise.İyi arkadaşlıklarınız olması dileğiyle, Halil Cibran dizeleriyle sonlandıralım:” Ve arkadaşlığın hoşluğunda, / kahkahalar, paylaşılan hazlar olsun./ Çünkü küçük şeylerin şebneminde, /yürek sabahını bulur ve tazelenir.”