Amasya ili geleneksel giyim-kuşam bakımından çok renkli ve çeşitlidir. Kıyafetlerin günümüze değin bozulmadan gelmiş olması, yöre insanının kapalı bir toplum olmasından kaynaklanmaktadır. Dağ köylerinde hâlâ geleneksel kıyafetler ile günlük yaşamı sürdüren insanlar vardır.

Günlük Kadın Giyimi

Amasya geleneksel kadın kıyafeti oldukça zengin ve gösterişli bir kıyafettir. Bu kıyafetler; fes, pullu yemeni göynek, üçetek, cepken, yelek, kuşak, çarpana  kuşak, şalvar, çorap ve çarık olmak üzere 12 parçadan oluşur.

Baş Süslemeleri

a) Tepelik, Fes, Boncuklu Fes, Terlik: Tepelik, fes ya da boncuklu  fes olarak bilinen bu giyecek bordo renklidir. Keçeden yapılmıştır. İç kısmında teri emmesi için beyaz bir astar vardır. Buna “Terlik” de denir. Fes başa tam olarak oturur ve başın şeklini alır. Terlik ile fes arasında pamuk bulunmaktadır. Tepesinden alın hizasına kadar inen ipliklere renkli boncuklar dizilmiştir. Her ipte tek renk boncuk vardır. Renkli boncuk dizili ipler yan yana geldiklerinde oldukça gösterişli bir görüntü oluştururlar.

Fesin uç kısmında 100 tane altın veya gümüş liralar birbirinin üstüne gelecek şekilde dizilmiştir. Bazı fes uçlarında iki sıra dizilmiş altın gümüş ya da metal liralar bulunmaktadır. Bu takılar, ailenin ekonomik gücüne göre yapılır. Zengin ailelerin fesleri daha çok çift sıralı altın liralarla süslenmiştir.

Fesin tam tepesinde boncukların bir araya toplandıkları yeri kapatan yarı çapı 1,5-2 cm olan, gümüşten ya da metalden kesilmiş yuvarlak bir plaka vardır. Fesin iki yanından şakaklara gelecek biçimde boncuk ya da zincirlerden oluşan, uçlarında gümüş pullar bulunan zülüflükler yapılmıştır.

Fesin bir tane arkadan, iki tanede kulak hizasından başlayan iki sade bağı vardır. Arkada bulunan bağ örgülü saça bağlanır. Diğer iki bağ ise çene altından geçer. Çene altıdan geçen bağ genel olarak mavi boncuklarla süslenmiştir. Bu bağlar fesin gün boyu başta kalmasını sağlar. ( Güneş, 2002, s.57)

b) Çember, Pullu Yemeni: Üstünde hiçbir motif olmayan örtüye “yemeni” üstünde küçük motifler olana da “yazma” denir. Yemeninin dört bir kenarı iri metal pullarla çevrilidir. Kare biçiminde olan yemeninin herhangi bir kenar ortası fesin üstüne örtüldükten sonra, iki ucu çene altında birleştirilir. Arkada kalan diğer iki uçtan bir tanesi ön tarafa getirilerek çene altından dolandırılıp başın üstüne konulur. Pullu yemeniyi gelinler ve genç kızlar kullanır. (Güneş, 2002, s.59)

Giysi Parçaları

a) İçlik- Melez Göynek (Gömlek):El tezgâhlarında yünden ya da ipekten dokunmuş bir kumaştır. Kenarlarında bir kalın, bir ince ya da üç tane kalın aralarında ince olmak üzere, pembe ve kırmızı renkte “tahta” adı verilen çubuk biçiminde yol yol çizgiler yapılarak dokunur. Göynek kumaşının dokuma işlemi bittikten sonra, ön ve arkaya düşen kumaş boyu hesap edilerek kesilir ve kumaşın yanlarına yine aynı kumaştan ekler yapılır. Kollar ilave edildiğinde tahtalar kolun alt kısmına denk getirilir. Kol oyuntusu yoktur. Koltuk altlarında kuşluk denilen kare biçiminde aynı kumaştan kesilmiş parçalar vardır. Bu ek parça kolun rahat etmesini sağlar. (Güneş, 2002, s.59)

Göyneğin en son baş kısmı, giyecek olan kişinin boynuna göre kesilir. Daha sonra ön kısım göğüs hizasına kadar açılır. Aynı kumaş parçasından 3 cm eninde kesilir. Dış kısma bir cm eninde gelecek şekilde katlanıp, hakim yaka yapılır. Yakanın dış kısmına baştaki feste olduğu gibi renk renk boncuklar dikilir. Bazı göyneklerde her başlayan rengin yanına büyük mavi boncuklar dikilmiştir. Bu süslemeler arzuya göre değişse de, muhakkak renkli boncuklarla yapılmaktadır. Göynek yakası düğme vasıtası ile birbirine kavuşturulur.

Ham ipekten dokunmuş olan iç göyneği boyu diz üstüne kadardır. İlk giyildiğinde streç elbise gibi vücudu saran göynek kumaşı, zamanla esneyerek genişler. ( Güneş, 2002, s.60)

b) Üçetek (Üçpeş-Zıbın ):Üç parçadan oluşan, uzun kollu ve ayak bileklerine kadar uzanan bir giyecektir. Ön iki arka tek parçadan oluşur. Ön boydan açık olup, kalçaya kadar yırtmaçlıdır. Genellikle ipek ve pamuklu dokumadan olan kumaşın üstünde yol yol renkli hatlar vardır. Buna “tahta” denilir. Yöre halkı daha çok pembe tahtalı kumaşı tercih etmektedir. Üçeteğin beline kalın bir kuşak bağlanır. Önde bulunan iki etek uçları tam ortadan tutulup, ters üçgen şekline getirilerek kuşak içine sıkıştırılır. Etek uçlarının farklı biçimde kuşak içine tutturulması da mümkündür. Üçetek “üçpeş ve zıbın” olarak da tarif edilir. (Güneş, 2002, s.62)

c) Şalvar-Tuman (Alapaça-Morlu Tuman-PaçaTuman): Pamuk ya da ham ipekten dokunan şalvar, göynek ile aynı kumaştandır. Dizden yukarısı beyaz, alt kısmı kırmızıdır. Paça rengi kırmızı olduğu için şalvara “alapaça” denilmiştir. Dokuma yapılırken mavi renkli iplerle kalın ve ince tahtalar yapılmıştır. Bir parçanın eni 30-35 cm arasında değişir. Bel ve paça kısmında uçkurlar vardır.(Güneş, 2002, s.62)

d) Cepken: Üçeteğin üstüne giyilen bir giyecektir. Sarı ve uzun kollu olan cepken ipek veya pamuklu kumaştandır. El tezgahlarında dokunan cepkenin içi astarlıdır. Astar ile kumaş arasında pamuk vardır. Ön ve arka kısım, göynekte olduğu gibi bir bütün halinde kesilip, boy oyuntusu ve cepken önü sonradan açılmıştır. Boy uzunluğu bel hizasına kadardır

Kumaş ikiye katlandığında “V” dikişleri tam ortada karşılıklı gelir ve böylece başın geçeceği yerin orantılı olması sağlanır. Aynı zamanda boyun kısmında kumaş üstüne uygulanan alan da genişletilmiş olur. Kırmızı-Yeşil ve siyah kumaşlar 1 cm ara ile kenarlarına harç yapılır. Bunların da aralarına iki renkli iple dikiş uygulanır. (Güneş, 2002, s.66)

e) Yelek (Delme): Genellikle tercih edilen kumaş; ipek, keten ya da kadifedir. Pamuklu olanına da rastlanmıştır. Cepkenin üzerine giyilen yelek vücudu tamamen sarar. Oldukça süslü bir giyecektir. İç kısmında astar bulunmaktadır. Omuz kenarı ve etek manşetleri renkli kumaşlar ile harç yapılarak süslenmiştir. Omuz kenarlarına ipek iplikten yapılmış renkli tongullar bulunmaktadır. (Güneş, 2002, s.66)

Yeleğin ön sağ ve sol yakasında 4 cm eninde omuzdan etek ucuna kadar kadife kumaştan yapılmış aplikeler vardır. Bu kumaşın üstünde 2-3 cm uzunluğunda anahtar deliği ya da balığı andıran gümüş ya da metalden kalıplara dökme yapılarak elde edilmiş süsler bulunur. Her iki yakada 20 tane bu metal süslerden dikilmiştir. Bir yelekte toplam 40 tane metal süs vardır. Yörede bu metal süslerin sayısı kadar karşısına düğme dikilmiş olan yeleklere de rastlanmıştır. Metal süslerin bir tarafı enli olup, diğer tarafı daha ince ve boğumludur. Enli olan tarafında, iki küçük iğne deliği vardır. Deliklerden ve boğumlu yerinden iğne iplik vasıtası ile kadife kumaşın üstüne dikilir. Kadife kumaş üstündeki süsleme işlemi bittikten sonra yeleğin her iki yaka kısmına bu süslü kumaş parçası aplike edilir. Metal süsler, kumaş parçasının sağ tarafında bulunan cebin tümünü kapatmayacak şekilde uygulanır. (Güneş, 2002, s.69)