“Uyanış olduğu gibi kabul ettiğimiz dünyanın, düşündüğümüzden farklı olabileceğini anlamakla başlar.”

Yakın zamanda Doğan Cüceloğlu’nun İçimizdeki Çocuk kitabını okudum. Okurken tekrar farkına vardığım nokta içinde büyüdüğümüz aileyi bizim seçemediğimiz ve yaptığımız davranışlara onların ne tepki vereceğini bilemeyeceğimiz. Bu iki unsur kişiliğimizin gelişmesinde önemli noktasını oluşturmaktadır.

Sağlıklı bir şekilde gelişimini tamamlayamamış insanlar, kendini bir varlık olarak düşünemez öz varlığını başkasına bağlamış olur. “Bağlaşık” denilen bu kişilik, kendi değerlerini başkalarının algılamalarına bağlamışlardır. Sağlıklı ve bağlaşık kişilerin özellikleri ise şu şekildedir:

• Sağlıklı kişiler, kendine has bağlaşık kişiler ise sahte ve yapmacıktır.

• Sağlıklı kişiler, sevgi dolu bağlaşık kişiler ise korku doludur.

• Sağlıklı kişiler, şefkat ve anlayışlı bağlaşık kişiler diğerlerinin beklentileri doğrultusunda hareket eder.

• Sağlıklı kişiler, zayıf noktalarını bilir ve kabul eder bağlaşık kişiler her zaman kuvvetli görüntüsü vermeye çalışır.

Peki bağlaşık diye tanımladığımız bu kişilik yapısı içimizde nasıl oluşur bir örnek ile açıklamak istiyorum.

“Gel oğlum nasıl sövdüğünü göster bakalım amcana.”

Çocuk bu sırada duvar dibinde gördüğü iki karıncayı büyük bir dikkatle izlemekteydi. Babasını dikkate almadı bile. Baba kalktı, çocuğu kaldırdı ve amcasına doğru oturtarak isteğini yineledi. Çocuk tekrar duvarın dibine doğru gitti. Baba hareketini birkaç defa daha tekrarlandıktan sonra çocuk istediği tepkiyi vermez ve baba hiddetlenir. Çocuk şaşırmıştı. Babasının yüzüne bakmaya devam etti. “Yüzüme ne bakıyorsun eşşoğlu eşşek, söylediğimi yapsana.” diye baba bir kere daha hiddetlendi.

Çocuk ağlamaklı bir şekilde babasına bakındı. Baba, “Hanım al şu çocuğu öbür odaya götür, yoksa benden dayak yiyecek.” dedi ve karısı “Oğlum neden yapmıyorsun babanın dediğini.” diyerek çocuğun kolundan tutarak öbür odaya götürdü.

Örneğe baktığımızda baba o şekilde büyütülmüş ve çevresindekiler nasıl davrandıysa, o da çocuğa öyle davranmaktadır. Çocuk ise kendi isteğinin önemsiz olduğunu, babasının isteğini yaptığı sürece kendisini sevdiğini düşünür. Bu şekilde bireyin içinde utanca boğulan kişilik oluşmaya başlar ve çocuk savunma mekanizmaları geliştirir.

Kişiliğimizin gelişmesine öncülük eden aile birliği kendi içinde bir sistem oluşturur. Bu sistemdeki roller esnek olduğu zaman bireyin iç dünyası daha zengin, dünyayı çok boyutlu görebilen ve hoşgörülü bireyler yetişir. Birey ailede değerli olma, güven ortamı, yakınlık ve dayanışma duygusu, sorumluluk duygusu, zorluklarla mücadele ederek onların üstesinden gelmeyi öğrenme, mutluluk ve kendini gerçekleştirme ortamı ve sağlıklı manevi yaşamın temellerini oluşturma ortamı gibi temel gereksinimler karşılandığında sağlıklı bireyin gelişimi olmaktadır.  Ailede etkili iletişim ne kadar kuvvetliyse bireyin duygu ve düşüncelerini aktarma, bir birey olarak varlığını diğer insanlara karşı da oluşturabilme olanağı olur.

Sağlıklı bir ailede çatışma çözümünde hangi kurallar vardır?

• Duygu ve düşünceler, abartılmadan olduğu gibi ortaya konulmalıdır.

• Sorunlar şimdiki zaman içinde ele alınmalı ve eski konular işin içine sokulmamalıdır

• Konuşmalar nasihat içermemeli, davranışlar somut bir şekilde ayrıntılı olarak ele alınmalıdır

• Yargılama yapılmadan kişiler kendi duygu ve düşüncelerini belirtmelidir.

• Duygu ve düşünceler olduğu gibi ifade edilmelidir.

• Konunun özü konuşulmalıdır.

• Aktif dinleme olmalıdır.

• Birinin haklı çıkması yerine, her iki tarafın da anlaşabileceği bir çözüme gidilmelidir.